«چهل سرو»؛ آیینی هنرمندانه با قدمتی تاریخی/ ابیاتی که سرنوشت را میخوانند

به گزارش امیدلرستان، طبق تحقیقات و مستندات صورت گرفته توسط کارشناسان حوزه ادبیات بومی فال چل سرو متعلق به لرستان است، «چهل سرو» یکی از آیینهایی است که با وجود فاصله گرفتن مردم از سنتهای گذشته اما همچنان در دورهمیهای شبانه پایدار است.
«خدات وه بین دئ دو گل ژه وهار / اول اسب و زین دوم ژه ن و مال؛ خداوند دو نعمت بزرگ را نصیب تو کند، یکی اسب و زین و دیگری زن و ثروت»
«خدا خدام بی واران باووار / و سوزه کور و کول آوو ز روبارو؛ چشم انتظار باریدن باران بودم تا پس از آن پسر سبز چهره، آب بر دوش از سوی رودخانه بیاید»
«خدا بسینی حقم ژه دایه / خوم رنجم کیشا، کی نیشت و سایهت، خداوند حق من را از دایه بگیرد با وجود اینکه من رنج کشیدم، فایده تلاش من نصیب دیگری شد»
این ابیات بخشی از ادبیات چهل سرو است که معنا و مفاهیم قابل تأمل و پر محتوایی را شامل میشود.
در فال چهل سرو فردی که تسبیح را در دست دارد، باید دور از چشم بقیه به ازای خواندن هر بیت یک دانه تسبیح را جدا و این کار را تا دانه چهلم ادامه دهد، افراد حاضر برای خواندن چهل سرو معمولاً سه یا بیشتر از سه نفر هستند و باید به صورت تصادفی هر یک بیتی را بخوانند.
فردی که تسبیح را در دست دارد سه دانه را با نیت و نام بردن از الله، محمد و علی جدا و سپس فرمان شروع فال را میدهد، هنگام گرفتن فال کافی است قسمتی از ابتدای بیت که معمولاً دو واژه است خوانده شود اما بیت آخر کامل خوانده شده و تفسیر میشود، مردم لرستان از دیرباز به فال چهل سرو اعتقاد فراوانی داشتهاند بهطوری که برای انجام برخی کارها مانند زمان و روز عروسی، پاسخ به خواستگار، مسافرت و موارد دیگر از فال چهل سرو کمک میگرفتند.
امروزه نیز خواندن چهل سرو در دورهمی و محافل شبانه شادی و صمیمیتی خاص را ایجاد میکند، حال و هوایی که بسیاری از مردم استان آن را تجربه کردهاند، چهل سرو بخشی از تاریخ، فرهنگ و هویت مردم لرستان است که با گذشت صدها سال اما همچنان کارکرد خود را حفظ کرده است.
چهل سرو؛ راهحلی برای رسیدن به جواب
مسوول انجمن آیینهای سنتی لرستان با اشاره به اینکه ریشه چهل سرو به بدو خلقت برمیگردد، میگوید: ریشه گرایش بشر به این آیینها و شیوهها از آنجا نشات میگیرد که همواره آدمی از معماهای ناشناخته و از موضوعاتی که مغز و عقلش قادر به تجزیه و تحلیل آنها نبوده هراسان بوده، بنابراین برای یافتن جواب سراغ ابداعاتی مانند چهل سرو رفتهاند.
بهزاد پاکدل عنوان میکند: ویژگی چهل سرو این است که از دل خود مردم بر میخیزد و منطبق با مذهب، آیین، باور و اعتقادات مردم است مانند «بره تیله دت دان و نوم شوما / مر علی رحم که و بنه تومم» معنی: گروهی دختران نوجوان از میان شخمم گذشتند، مگر علی رحم کند به کشتم» این بیت با وجود مردم لرستان، باور و اعتقاد مذهبی که به امام علی (ع) داشته گرهخورده همچنین ارتباطی که با زمین و فرهنگی که حاکم بوده است.
وی میافزاید: نه تنها این ابیات بلکه بسیاری از ابیات چهل سرو دارای جنبههای بصری، مذهبی، باوری و جغرافیایی است و این نشان میدهد که ابیات چقدر قدرتمند و ماندگار هستند.
مسوول انجمن آیینهای سنتی لرستان ادامه میدهد: با وجود اینکه گفتن ابیات در چهل سرو مهم است اما درک محتوی و برداشتی که از معنا و مفهوم میشود مهمتر است.
چهل سرو حاصل تلاش شاعران گمنام
مسوول انجمن آیینهای سنتی لرستان با بیان اینکه ابیات چهل سرو شاعر مشخصی نداشتهاند، میافزاید: یعنی هرکسی به فراخور علم و دانشش بیتی سروده زیرا مردم خرمآباد از طبع شعر خوبی برخوردار بودهاند، ممکن است برخی ابیات به اشعار شاعران نامی همچون میر نوروز نزدیک باشند اما 99 درصد ابیات متعلق به شاعران گمنام است.
پاکدل میگوید: متأسفانه برای جمعآوری ابیات چهل سرو دیر دست به کار شدیم و بسیاری از ابیات ناب و نغز در سینه بزرگان زیر خاک رفتهاند، البته من حدود 25 سال پیش هشت هزار بیت را جمعآوری کردم.
وی با اشاره به اینکه ابیات چهل سرو لکی است، میافزاید: لکی زبان عبادت مردم غرب کشور و لرستان بوده، به گفته یکی از مفاخر ادبی بیشتر قسمها لکی است در واقع لکی زبان نیایش و لری زبان محاورهای بوده است.
چهل سرو به تمام ابعاد زندگی میپردازد
مسوول انجمن آیینهای سنتی لرستان درباره پیشینه چهل سرو نیز توضیح میدهد: قطع به یقین چهل سرو در لرستان به قبل از اسلام برمیگردد زیرا مستندات فراوانی در این زمینه وجود دارد اما پس از اسلام ابیات نیز رنگ و بوی اسلام گرفت، اما اینکه چرا به چهل سرو معروف شده علتش مقدس بودن عدد چهل در دوره همه پیامبران بوده است.
پاکدل با بیان اینکه ابیات چهل سرو تنها شامل ابیات عاشقانه نیست، میگوید: چهل سرو به همه جنبههای زندگی از عاشقانه، عارفانه، حماسی و حتی طنز میپردازد، به عنوان نمونه «می می تو پیری دمت قوپیایه / شوی و کر کردن آر تو منایه»، اما به دلیل اینکه ابیات عاشقانه با موسیقی لری همخوانی داشت بنابراین ابیات عاشقانه عمومیت پیدا کرد.
وی تاکید میکند: چهل سرو زندگی مردم لرستان است، یک دیوان ادبیات و منبع واژهشناسی لکی است، چهل سرو تاریخ، فرهنگ و جغرافیای لرستان است، هر آنچه پیرامون زندگی مردم لرستان است در چهل سرو نمود پیدا میکند.
ابیات چهل سرو سرشار از غنا
مسوول انجمن آیینهای سنتی لرستان با اشاره به اینکه هیچ ادبیاتی پیدا نمیشود که چنین غنایی نداشته باشد، تصریح میکند: زمانی که آیینی چند هزار سال دوام میآورد یعنی این آیین پر است و قدرت دارد، بسیاری از آیینهای خرافی ما از بین رفت اما آیینهایی مانند چهل سرو که ریشه داشته و منطبق با دین بودند ماندگار ماندهاند.
پاکدل در خصوص زمان انجام فال چهل سرو نیز میگوید: بیشتر در فصل زمستان بوده که کارهای عمرانی و مراسم عروسی برگزار میشد و مردم فراغ بال بیشتری داشتند اقدام به گرفتن فال چهل سرو میکردند، چهل سرو هم اکنون نیز توسط عده قابل توجهی از مردم انجام میشود.
وی ضمن انتقاد از اهالی فرهنگ استان، بیان میکند: متأسفانه در عصر جدید صاحبان فرهنگ کدام سنگ خودشان را به سینه میزنند، بدبختی اینجاست که اصحاب فرهنگ خودشان دچار مشکل شده و دنبال نام هستند تا اینکه نامی را زنده کنند و همین امر موجب شده مردم از واقعیت آیینها دور شدهاند، مشکل دیگر اینکه مردم با واژههای به کار برده شده در چهل سرو آشنا نیستند.
انتهای پیام/
گزارش از نسرین صفربیرانوند
/.انتهای پیام