پشت بازار هیئتی بزرگ با مخاطبان بین المللی/ ماجرای عجیب عنایت امام حسین علیه سلام به دو خیر معروف خرم آبادی ؛ الگوبرداری هیئت های عزاداری عراق از مراسم گل مالی شهر خرم آباد

به گزارش امید لرستان، مردم شهر خرم آباد میراث دار 540 سال سابقه عزاداری مکتوب و مستند در رثای امام حسین علیه سلام هستند و در این بین هیئت بزرگ پشت بازار و محله درب دلاکان پیش روی این حرکت بزرگ فرهنگی بوده و تمام سبک های سنتی و اصیلی عزاداری که در شهر خرم آباد وجود دارد دارای درونمایه ای از شعر ها و آهنگ های سنتی و اصیلی است که شاعران و مداحان خرم آبادی در هیئت پشت بازار سراینده و به وجود آورنده آن بوده اند.

 

در این بین و بر اساس تعهد و رسالتی که برای خود تعریف کرده ایم به دنبال معرفی هیئات شاخص استان رفته ایم و این بار با مداح و مسئول هیئتی به گفت و گو نشسته ایم که شانه های او میراث دار عزاداری سنتی و اصیلی است که تاریخچه آن به سال 900 قمری بر می گردد.

لطف بفرمایید و خودتان را معرفی کنید

ضمن عرض سلام و ادب خدمت برادر عزیزم، اینجانب حاج حسین سهرابی متولد 1355، محله درب دلاکان خرم آباد، و با توجه به اراداتی که به استادم مرحوم حاج حبیب نیکنام داشتم از سن 13 سالگی وارد عرصه مداحی شدم و الحمدالله و به مدد امام حسین علیه سلام بعد از حاج حبیب ادامه دهنده راه و سیره ایشان در عرصه مداحی هستم و هم اکنون که در خدمت مخاطبان رسانه امید لرستانم کارشناس ارشد حقوق و مسئولیت روابط عمومی دانشگاه لرستان هستم  و خدمتگزار تمامی دوستان در کاروان های زیارتی و مدیر کاروان های حج عمره و عتبات عالیات می باشم که همه آنها را بدون کم و کاست از حضرت سیدالشهدا علیه سلام دارم و خدا و اهل بیت علیه سلام خودشان شاهد هستند که تا به اکنون ریالی بابت نوکری در دم و دستگاه امام حسین علیه سلام نگرفتم و انشاءالله نخواهم گرفت.

 

آقای سهرابی تاریخچه تاسیس  هیئت پشت بازار به چه سالی بر می گردد؟

سابقه تاسیس هیئت به سال 900 قمری بر می گردد و اصولا این هیئت بنیانگذار عزاداری به شیوه اصیل فعلی در لرستان است و مراسم گل مالی و تبرک به تربت در این هیئت در خرم آباد و استان لرستان پایه گذاری شده و خیلی قبل تر از مرحوم حاج حبیب، نوحه خوان داشته ایم همانند حاج علی سلطانی و محروم گلشن و قبل از آن ها مربی ها مکتبی و قرآن بوده اند که مداح هیئات شهر بوده اند و طبق سند و نوحه های ماندگاری که موجود است نزدیک به 543 سال قبل هیئت پشت بازار شکل گرفته است و بزرگترین هیئت و دسته عزاداری در ایران شناخته شده و علت آنکه بعضی شهرها  معروف به عزاداریهای پرجمعیت و با شکوه شده اند به این خاطر بوده که تمام هیئات آن شهر پای کار می آیند و جمعیتی باشکوه را تشکیل می دهند اما هیئت پشت بازار به تنهایی و یک دست و بدون حاشیه و انقلابی در بعضی مواقع 50 هزار نفر سینه زن دارد و علت اینکه این هیئت از پس روزگار نسل به نسل و قرن ها تا به امروز باقی مانده همین پایبندی به عزاداری اصیل و سنتی است و انشاءالله تا ظهور امام زمان عجل الله این مجموعه باقی خواهد ماند.

لطف کنید در مورد برنامه های هیئت پشت بازار توضیح بفرمایید؟

هیئت پشت بازار در مناسبت های خاص اقامه عزا می کند مثل دهه اول محرم و یا اربعین و 28 صفر و شهادت امام حسن مجتبی علیه سلام و شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها برنامه جامع و مبسوط دارد و تنها هیئتی است در شهر خرم آباد که در برنامه های مناسبتی از محله خود بیرون می آید و شهر را مزین به نام اهل بیت علیه سلام می کند یعنی با دسته و علم و ساز چمرونه اقامه عزا می کند و اگر خدایی نکرده عالم بزرگی رحلت کند این هیئت پای کار می آید و دسته راه می اندازد و خلاصه در مناسبت ها اقامه عزای خاص و اصیل سنتی دارد

در شهادت سردار حاج قاسم سلیمانی، هیئت پشت بازار به شکل دسته ای بیرون آمد و هیئت هفتگی هم عصرهای جمعه برنامه دعای سمات خوانده می شود و دعای ندبه صبح های جمعه نیز برقرار است و شب های جمعه هم رفقای هیئتی دور هم جمع می شویم و عرض توسلی می کنیم.

 

آقای سهرابی به یک نکته اشاره کردید و آن اینکه بعضی نوحه های هیئت پشت بازار خیلی قدمت دارند آیا امکان دارد نوحه و ذاکر آن را بیان کنید؟

بسیاری از علمای وعاظ و شعرای معروف، از اعضای هیئت پشت بازار بوده اند من جمله مرحوم شیخ عبدالرحمان لرستانی که مجتهد بوده اند آقای ابوطالب طاهری پدر مرحوم حاج محمد صالح طاهری، محروم آیت الله حبیبی، مرحوم محمد جواد منصوری،حاج سید حبیب الله الیاسی، محروم حاج سید هبت الله صدری مرحوم سامانی و مرحوم صامت بروجردی؛ این بزرگواران کسانی بوده اند که نوحه طبق مقتل درست می کردند و به خاطر همین بوده که نوحه های ماندگاری را ارائه کرده اند شما الان ببینید نوحه های جدید را با اینکه بعضا دارای غنای مناسب نیز هستند اما ظرافت ها و ماندگاری و ذکرهای قدیمی را ندارند چرا که حقیقتا خلوص قدیمی ها ویژه بوده است به شکل نمونه یک ذکری هست که مرحوم آیت الله ابوطالب طاهری یک قرن پیش گفته است که واقعا غنای عجیبی دارد؛ ای باب گرامی نظری جانب ما کن   درد دل ما با نظر لطف دوا کن و همین ذکر سر نوحه ای قدیمی است که 100 سال قبل سروده شده اما هنوز هم ماندگار است یا مثل این ذکر؛  ای ساربان بی حیا رحمی تو بر این کودکان   آهسته ران آهسته ران   دخت امیر مومنان آن بانوی ملک حجاز  چون دید طفلان حسین بر اشتران بی  جحاز رحمی بر حال زنان آهسته ران آهسته ران

سبک عزاداری خرم اباد محصول شعرای قدیمی محله پشت بازار

ذکری مرحوم حاج جواد الیاسی هم دارند که واقعا عجیب است؛ ها میا داره میا ساقی د نهر علقمه  یادگار حیدرو و نور دو چشم فاطمه  یا یک شعری هم دارند مرحوم منصوری که غنای ادبی و معنایی فوق العاده دارد؛ چه کربلاست امشب چه نینواست امشب پایان عمر خامس آل عباست امشب و یک نمونه دیگر؛ در کربلا سلطان دین مهمان امشب است میر سپه در خیمه ها پاسبان امشب است یا ذکر بسیار معروف مرحوم شیخ صابر متخلص به عطار؛ شوم ای شهزاده علی اکبر به فدای قد رسای تو  و این ها همه سرنوحه هایی است که از پس ده ها هنوز که هنوز است ماندگار مانده اند و مرحوم حاج علی سلطانی و مرحوم نیکنام اینها را بارها و بارها در مناسبت ها خوانده اند که صوت های این ها همه موجود است و قدیم در حضور علما و حتی امرای ارتش در سابق و در همین لشگر 84 که زمانی در جنب قلعه بوده خوانده شده و مردم استان لرستان از زمانی که محبت اهل بیت با سرشتشان پیوند خورده اقامه کننده عزای امام حسین بوده اند و الان هم  با وجود بیماری کرونا با رعایت پروتکل ها، عشق و ارادت قلبی خود را به محضر ارباب دو عالم ظهور و بروز می دهند.

 

آقای سهرابی شما نام بسیاری از شعرا و محبین آل الله رو که سابق بر این عضو هیئت پشت بازار بوده را گفتید ایا شخصیت ها و رجل مهم لرستانی بوده اند که عضو هیئت پشت بازار خرم آباد باشند و در همین مصاحبه به نام آنها اشاره نشده باشد.

 

شهر خرم آباد در قدیم الایام محدود به دو محله پشت بازار و درب دلاکان بوده یعنی تمام بزرگانی که در این شهر زندگی کرده اند در همین محل پشت بازار و یا درب دلاکان متولد و زندگی کرده اند هر چه که اسم و رسم دار قدیمی شهر دارد مولود این دو محله بوده اند و از آنجایی که هیئت پشت بازار هم از 540 سال قبل تاسیس شده همه شخصیت های شهر و معروف یک قرن گذشته سابقه عزاداری و حضور در هیئت پشت بازار را داشته اند و اگر بخواهیم اسم بیاریم باید یک رساله بنویسیم بعضی از این اشخاص مثل محروم حاج مرتض خورشیدی که از چهره های معروف شهر بوده و زمان پهلوی اول با وجود اینکه برپایی عزای امام حسین علیه سلام ممنوع بوده خطر کرده و با پای برهنه جلودار هیئت پشت بازار می شود یا دیگر بزرگان قدیمی خرم آباد مثل حاج محمد علی نصاری حاج محمد علی سلاحورزی و حاج محمد علی امید زاده، حاج احمد علی رسولی، حاج عزیز جباری حاج علی اصغر حافظی، حاج اسد عقیلی، مرحوم حاج غلام رضا تقی خانی مرحوم حاج رضا توتونچی، محروم حاج محمد شاه اسدی، مرحوم حاج غلام شاه خاکی همه و همه جز هیئت بزرگ و باسابقه پشت بازار بوده اند و نیز هر چه پزشک و دکتر قدیمی در این شهر بوده اند همه بچه پشت بازار بوده اند.

 

از قدیم مردم پشت بازار آن قدر دلبسته امام حسین علیه سلام بوده اند که برای رسیدن محرم روزشماری می کرده اند و نهایت حزن و اندوه را شما می توانید هر ساله در عاشورای محله پشت بازار ببینید و به یاد به خاک و خون کشیده شدن اباعبدالله الحسین علیه سلام در روز عاشورا جلوی حضرت زینب سلام الله علیها، خاک عزای لباس هایشان در حین سینه زنی به آسمان بلند می شود و فراموش نمی کنم استقبال و الگوبرداری مردم و هیئات عراق از شیوه عزاداری سنتی گل مالی و ساز چمرونه هیئت پشت بازار را، و از  سال 82 که این مدلی هیئت پشت بازار در کشور عراق اقامه عزا کرد هیئات و مواکب این کشور، شیوه عزاداری لرستان را در شهرهای خود اجرا می کنند.

عزاداری سنتی گل مالی  هم حقیقتا شفا بخش است که شاهد مثال مرجع بزرگ جهان تشیع حضرت آیت الله آقا سید حسین بروجردی است که درد و کم سوشدن چشم ها را با گل عزای عزاداران امام حسین علیه سلام شفا می دهد و ایشان تا آخر عمر آنچنان قدرت بینایی پیدا می کند که بی نیاز از عینک می شود.

شفای خیر معروف حاج کریم عسلیان با گل عزاداری هیئت پشت بازار

نمونه دیگر از شفا با گل مالی که خیلی معروف هم هست ماجرای شفای خیر مرحوم حاج کریم عسلیان در سن 60 سالگی است خوب بنده خیلی سنم کم بود و یادم می آید ایشان به مرض سرطان بدخیم دچار شده و با اینکه خود متخصص درمان با گیاهان دارویی بود و داروخانه گیاهی داشت و داروهای خود را به تمام ایران هم صادر می کرد اما سرطان به قدری رشد کرده بود که پزشکان از درمان او قطع امید کرده بودند و مردم ایشان را با حالت احتضار روبروی آستان مقدس امام زاده زید بن علی علیه سلام به قصد شفا در حوضچه گل، متبرک به تربت عزا کرده بودند و الحمدالله به شکل معجزه آسایی شفا پیدا کرده بود و بعد از شفا پیدا کردن این زایشگاه معروف عسلیان را به احترام اباعبدالله الحسین علیه سلام ساخت و اهدا کرد و 40 سال هم بعد از شفا عمر گرفت و بنده 12 سال قبل که به کربلا مشرف شدم ایشان را در حرم امام حسین علیه سلام زیارت کردم و در سن 100 سالگی هم از دنیا رفت و مزار ایشان در شهر مقدس قم است و خانه ایشان هم همین ساختمان نظام مهندسی است که هم اکنون روبروی قلعه قرار دارد.

به الگوبرداری هیئات عراقی از شیوه عزاداری گل مالی لرستان اشاره کردید کمی در این مورد توضیح می فرمایید.

سال 82 برای نخستین بار و تحت پرچم هیئت پشت بازار در روز عاشورا، حوضچه گل درست کردیم و عزاداری سنتی همراه با ساز چمرونه را در آنجا انجام دادیم و عراقی ها با حال تعجب و بکاء شدید ما را نگاه می کردند چرا که تا به حال این مدل سوگواری را ندیده بودند و عجیب ان که با اینکه برای نخستین بار این عزاداری گل مالی را می دیدند اما تربت روی لباس بچه ها را به قصد تیمن و شفا و تبرک بر می داشتند و بعد از این تاریخ بود ما دوستان عراقی زیادی پیدا کردیم و هر زمان ما عتبات مشرف می شدیم منزل آنها می رفتیم و آن ها هم هر زمان مشهد می رفتند خانه ما در خرم آباد تشریف می آوردند و بیشتر با عزاداری گل مالی آشنا شدند و به آرامی این سنت اصیل در کشور عراق هم الگوبرداری شده است و شما در سفر اربعین می بینید که بعضی هیئات و مواکب کشور عراق، به شیوه عزاداری مردم لرستان با لباس های گل مالی وارد حرم امام حسین علیه سلام و قمر منیر بنی هاشم می شوند و الان این سبک عزاداری در کشور عراق به آرامی در حال فراگیر شدن است.

مرحوم حاج حبیب نیکنام تعریف می کرد یک سال که با مرحوم حاج آقا حسین جزایری و مرحوم حاج آقا عیسی جزایری، و مرحوم آقا سید سعید آراسته و بزرگان و رجال خرم آباد در 70 سال قبل و با پای پیاده اربعینی مشرف به زیارت سید الشهدا علیه سلام می شدیم ابتدا در شریعه فرات غسل کردیم و با همان هیبت و از میان نخلستان ها قصد ورود به حرم قمر منیر بنی هاشم حضرت باب الحوائج ابوالفضل العباس علیه سلام را داشتیم که ساکنان کربلا متوجه ظاهر گل مالی ما می شوند و آن قدر این عرب ها گریه و شیون می کنند که آقا سید حسین جزایری همان جا بی هوش می شود و محروم نیکنام همان جا این مداحی عربی و لری را می خوانند:

 

از قبر شه آمد صدا خوش آمدی زینب بیا       اهلا و سهلا مرحبا اهلا و سهلا مرحبا

محنت کشیده خواهرم خوش آمدی اندربرم    اهلا و سهلا مرحبا اهلا و سهلا مرحبا

من با تو بودم همسفر با شامیان بی وفا        دیدم بسی جور و جفا  اهلا و سهلا مرحبا

دیدم بسی جور و جفا،داد از یزید بی حیا        اهلا و سهلا مرحبا اهلا و سهلا مرحبا

و مردم عراق از قدیم الایام با واقع گل مالی استان لرستان آشنا شده بودند اما از زمان سقوط صدام و سفر هیئت پشت بازار بود که پس از سالها دوباره عزای گل مالی را از نزدیک دیدند و الگوبرداری انجام شد

 

شما در برنامه های هیئت پشت بازار مهمان خارجی دارید

ما در هیئت پشت بازار مهمان های زیادی را داریم نخست از سراسر ایران و بعد سر تاسر جهان، و این مهمان هایی که ما از سراسر کشور داریم کسانی هستند که در شهرهای دیگر کشور حضور دارند حالا یا به واسطه کاری و یا اینکه بالاخره رفته اند یک پیوندی با خانواده ای  برقرار کرده اند و هر ساله با خانواده ای که وصلت برقرار کرده اند در جلسات هیئت پشت بازار حاضر می شوند.

 

یک عده ای از مهمانان ما هم لرهای اصیل خرم آبادی هستند که ده ها سال قبل به واسطه تحصیل و یا سایر موارد به خارج مهاجرت کرده اند و روز عاشورا هر جای جهان باشند به هر نحوی که شده خود را به شهر خرم آباد می رسانند و خیلی از این افراد مقیم خارج هم آنجا با خارجی ها، پیوند خویشاوندی برقرار کرده اند و هر ساله با خانواده خود در برنامه شرکت می کنند و  هر مهمان غریبی چه ایرانی و چه خارجی اگر فقط یکبار خلوص و صمیمیت و صفا و خاکی بودن عزاداری سنتی گل مالی خرم آباد را از نزدیک تجربه کرده باشد باشد سال بعد به هر قیمتی که شده مستمع جلسه هیئت پشت بازار خواهد بود.

لرستانی های مقیم خارج مهمان هرساله هیئت پشت بازار در روز عاشورا

ما الان ایام محرم مهمان لر از کشور خارجی داریم که مثلا 40 سال پیش از ایران مهاجرت کرده و الان 60 سال سن دارد ولی هنوز ذکرهای قدیمی 40 سال پیش را یاد دارد و خاطره ها از نوحه های حاج حبیب مثل این نوحه زینت دوش نبی خاک سیه جای تو نیست دارد گریه می کند و قسم می دهد که این همه راه آمده ام که این ذکر را با همان سبک و آهنگی که حاج حبیب بیان می کردند برایش بخوانم و از این صنف  ما آدم زیاد داریم و بعضی مواقع آن قدر گریه می کنند و بکاء دارند که من هم همراه آنها متاثر می شوم و این قدر گریه می کنم که دیگر نایی برای خواندن ندارم.

خوب است در این جا یک خاطره عجیب و جالب از یک جوان تازه شیعه شده را برایتان بگویم؛ 6 سال پیش یک بار در حسینیه هیئت، جوانی با اصرار و گریه جلو امد و گفت که با شما حرف دارم و وقتی همکلام شدیم متوجه شدم که سنی دو آتشه ای است که از تلویزیون  برنامه مداحی سنتی و نوحه هیئت پشت بازار را از شبکه یک دیده و انقلاب حال عجیبی پیدا کرده و تصمیم گرفته است که شیعه شود و الحمدالله همانجا مستبصر شد و هر ساله ایام دهه اول محرم به خرم آباد می آید و در برنامه جلسه عزاداری هیئت پشت بازار شرکت می کند و این چند روز با احترام ، مهمان بچه های هیئت است.

این جوان تازه مستبصر، نام زیبای حضرت علی اصغر علیه سلام را برای خود انتخاب کرده است و البته این را هم گفت که اگر پدر و عموهایم که گویا ناصبی هستند  متوجه شیعه شدنم شوند بی شک مرا خواهند کشت و این قضیه مستبصر شدن این جوان، فیلم آن تماما موجود است که برای حفظ جان ایشان، فیلم و تصویری منتشر نکرده و نمی کنیم و واقعا یک انسان پاک طینت و شریفی است و این جوان مشت نمونه از خروار است که بنده هر سال در ایام محرم با چشمان خود دیده ام.

دستگیری امام حسین علیه سلام از مرحوم حاج علی اصغر خرم ابادی در عالم برزخ

مرحوم نیکنام یک خاطره ای در مورد حاج علی اصغر خرم آبادی برایم تعریف کرد که در نوع خود بسیار زیبا و شنیدنی است خوب حاج علی اصغر “خیر به نام شهر خرم آباد بوده” و یکی از آثار ماندگار ایشان همین پل حاجی است که  به خاطر رافت قلبی که ایشان نسبت به مردم داشتند فی سبیل الله ساختند و بعد از فوت یکی از بزرگان که گویا محروم تعینی بوده، حاجی را در خواب می بینند که جایگاه بسیار بالایی در بزرخ به ایشان داده شده، مرحوم تعینی به حاج علی اصغر می گوید که چه خبر از آن طرف؛ مرحوم خرم آبادی در جواب می فرماید: آقای تعینی من کارهای عام المنفعه زیادی انجام دادم پل ساختم فقرا را تحت تکفل داشتم اما این اعمال نزد خدا صد درصد مورد قبول قرار نگرفت چرا که حساب کتاب این طرف بسیار سخت تر از چیزی است که ما فکر می کنیم و مو را از ماست بیرون می کشند اما چیزی که دست من را گرفت روضه های امام حسین و پا برهنه کردن در مجلس عزا با بدن گل مالی و توزیع شربت میان سوگوران فرزند زهرای مرضیه بود که به فریادم رسید و هر چه کردم همه هیچ، اما امام حسین علیه سلام به فریادم رسید.

واقعیت این است که دم و دستگاه امام حسین علیه سلام خیلی عجیب است و همه محاسبات را در دنیا و آخرت بهم زده و طرف یک شبه در دستگاه سیدالشهدا علیه سلام می تواند ره صد ساله را بپیماید و در برزخ هم همین طور است و ممکن است شخص با کوچکترین نوکری در دستگاه اباعبدالله ، نجات یابد.

 

خبری از محروم نیکنام در عالم برزخ

یک خاطره ای هم بنده در مورد جایگاه برزخی مرحوم نیکنام دارم که گفتن آن خالی از لطف نیست؛ ما در فامیل یک پیرمرد متشرع و بسیار معنوی داریم که از آن بازاری های قدیمی و حلال و طاهر است که گوشه ای از برزخ محروم حاج حبیب را به او نشان داده بودند؛ خواب ایشان به این منوال بود که شب عاشورا مرحوم نیکنام را در همین حسینه حاج حبیب می بیند این را در ابتدا بگویم که منزلی که حاجی در زمان حیات در ان زندگی می کردند همین حسینه ایست که ایشان در آن دفن است و سابقا آب گرداب سنگی هم به منزل ایشان راه داشت؛ خوب این پیرمرد خواب دیده بود که مراسم عزاداری در بازار برپاست ولی جماعت مداح نداشتند و همه منتظر محروم نیکنام بودند و در خواب این پیرمرد را با پرچم عزا سراغ ایشان فرستاده بودند.

ایشان در خواب با پرچم به درب منزل ایشان که هم اکنون حسینه است رفته و درب می زند و وارد خانه می شود و می بیند که حاجی در سایه درخت داخل منزل جلوس کرده و آب گرداب هم از زیر پای ایشان جریان دارد و به ایشان می گوید که مردم منتظرند و از آنجا هم پرچم قرمزی که به دست پیرمرد فامیل بوده را به حاج حبیب می دهند و با هم از همین راسته مسگرها که الان اسمش را گذاشته اند نگارخانه میرملاس بالا می روند و حاجی مترنم به ذکر بوده که به یکباره از خواب بیدار می شود و آن قدر در خواب اشک ریخته بوده که بالشت زیر سرشان خیس شده  و با همان حال خود را در حوضچه گل متبرک می کند با همان نوحه هایی که حاج حبیب در خواب خوانده بودند تا ظهر سینه می زند و گریه می کند و این خواب نیز نشان دهنده است که مرحوم نیکنام در عالم قبر روزهای عاشورا علاقه و عنایت به مجالس روضه امام حسین علیه سلام در هیئت پشت بازار دارد.